تعیین تنوع ژنتیکی برخی از ارقام انار از مناطق مختلف ایران با استفاده از نشانگرهای ریزماهواره‏ای و pcr-rflp

انار یکی از قدیمی‏ترین میوه‏های شناخته شده و از جمله درختانی است که از دیرباز در ناحیه غرب آسیا و خاورمیانه کشت می‏شده است. بر اساس شواهد تاریخی به نظر می‏رسد که احتمالاً مبدأ پیدایش انار ایران بوده و از این منطقه به سایر نقاط دنیا پراکنده شده است. با توجه به سطح زیرکشت قابل توجه و موقعیت ممتاز ایران به عنوان یکی از بزرگ‏ترین تولیدکنندگان انار در جهان، تعیین خویشاوندی ژنتیکی ارقام و ژنوتیپ‏های انار برای حفظ تنوع ژنتیکی، شناسایی و انتخاب ژنوتیپ‏های مطلوب در جهت اصلاح انار بسیار حائز اهمیت می‏باشد. از آنجا که از بین نشانگرهای مولکولی مورد استفاده در انار نشانگرهای ریزماهواره‏ای به دلیل ماهیت وراثت هم‏بارز، تکرارپذیری بالا و داشتن سطوح بالای چندشکلی کارایی بیشتری را در تفکیک ژنوتیپ‏های انار نشان داده‏اند، بدین منظور در پژوهش حاضر بررسی تنوع ژنتیکی انار بر اساس نشانگرهای ریزماهواره‏ای روی 77 ژنوتیپ ایرانی و خارجی انار صورت گرفت. تجزیه و تحلیل داده‏ها نشان داد که از مجموع 25 جفت آغازگر ریزماهواره‏ای انار، 10 جفت آغازگر توانستند چند‏شکلی و تکثیر مناسبی را در ژنوتیپ‏های انار نشان دهند که در مجموع 38 آلل، با میانگین 1/3 به ازای هر مکان ژنی تکثیر شد و میانگین محتوی اطلاعات چند شکل در حدود 35/0 محاسبه گردید. بر اساس دندروگرام بدست آمده، ژنوتیپ‏های ایرانی تقریباً با توجه به موقعیت جغرافیایی‏شان از یکدیگر جدا وگروه‏بندی شدند. بر اساس نتایج حاصل، کمترین میزان تنوع ژنی در بین ارقام اهلی و تجاری و بیشترین آن در بین ارقام وحشی است. مقایسه جمعیت‏های انار ایران با کشورهای دیگر مورد مطالعه نشان می‏دهد که میانگین تنوع ژنی محاسبه شده در هر مکان ژنی در جمعیت ایران بیشتر از سایر جمعیت‏ها است و ژنوتیپ‏های ناشناخته ارتباط نزدیکی را با نمونه‏های ترکمنستانی و ایرانی نشان می‏دهند. قرارگرفتن بیشتر ژنوتیپ‏های روسیه‏ای در کنار ارقام اهلی و تجاری ایرانی و برخی ژنوتیپ‏های امریکایی در کنار نمونه‏های وحشی ایران و حتی نزدیکی دو نمونه ژاپنی به ارقام وحشی و زینتی ایران ارتباط نزدیک ژنوتیپ‏های خارجی با ارقام ایرانی و احتمالاً فرضیه گسترش یافتن انار از ایران به سایر مناطق دنیا را تأیید می‏کند. به منظور مطالعات تکاملی بیشتر روی انار برش محصول pcr ناحیه igs بین ژن‏های حفاظت شده rna ریبوزومی با شش آنزیم‏ محدود کننده روی برخی ژنوتیپ‏های انار انجام گرفت. نتایج نشان داد آنزیم‏های برشی مورد استفاده قادر به ایجاد چندشکلی نبودند که با توجه به گزارشات مربوط به پایین بودن سطح چندشکلی ژنتیکی در تحقیقات مولکولی انجام گرفته روی انار چندان دور از انتظار نبود و استفاده از تعداد بیشتری آنزیم با قابلیت مکان تشخیصی چهار جفت بازی می‏تواند نتایج بهتری را در پی داشته باشد. بررسی توالی‏ نواحی 1its و 2its بین ژن‏های rna ریبوزومی، تنوع بیشتر ژنوتیپ وحشی انار را نسبت به اهلی و زینتی و قابلیت تفکیک دو گونه انار را به خوبی نشان داد. همچنین در مقایسه انار با سایر گیاهان بر اساس این نواحی ارتباط بیشتر انار با گیاهان خانواده lythraceae و پس از آن myrtaceae قابل توجه بود که با نظر برخی گیاه‏شناسان در تعیین خانواده انار به نوعی مطابقت داشت و اهمیت این نواحی را در تعیین روابط فیلوژنی گیاهان و طبقه‏بندی آن‏ها از نظر مولکولی به خوبی بیان می‏کند.